Ο πονοκέφαλος σε κάνει να στρέψεις την προσοχή στο πάνω μέρος. Για παράδειγμα, όταν η Ευρώπη έχει πονοκεφάλους, τότε κι η ίδια κοιτάζει το πάνω μέρος της ανατομίας της. Όταν οι πόνοι είναι στο πόδι, τότε κοιτάζει χαμηλά. Οι πόνοι είναι επομένως ένας άλλος τρόπος διαφώτισης. Μια διαφώτιση πιο πυκνή υλικά, μια διαφώτιση σωματική, που προέρχεται από μέσα κι όχι απ’ έξω. Βλέπεις καλύτερα εκείνο που πονά. Κοιτάζουμε περισσότερο, παρατηρούμε περισσότερο, εκείνο που πονά. Κατά βάθος: εκείνο που πονά υπάρχει περισσότερο.

Παραδείγματος χάριν, υπάρχει ένα σώμα που λέει: μου πονάει η Ευρώπη. Σαν να ήταν η Ευρώπη ένα όργανο ή ένα άλλο κυκλοφορικό σύστημα.

Ο άνθρωπος που του πονάει η Ευρώπη. Να ένας όμορφος τίτλος.

Ο άνθρωπος που του πονάει η Ευρώπη χρειάζεται να θεραπευτεί, υποθέτω. Ασφαλώς υπάρχουν όργανα που μπορούμε να τα βγάλουμε, σ’ αυτή την περίπτωση, όμως, ίσως όχι. Μπορείς στ’ αλήθεια να εξαγάγεις και να πετάξεις ένα όργανο της Ευρώπης; Υπάρχει κάτι για να υποκαταστήσει τις λειτουργίες του;

2. Διάλογος για την Ευρώπη

-Μπορώ να σας πάρω μια συνέντευξη;
Οκ.

-Να μιλήσουμε για την Ευρώπη;
Ναι.

-Και για τον Παβλώφ.
Οκ. Εντάξει.
Στο πείραμα του Παβλώφ οι σκύλοι είχαν σιελόρροια, αρχικά μπροστά στο πιάτο, και άδειο ακόμη, μετά αρκούσε ο ήχος των  παπουτσιών αυτού που έφερνε την τροφή, ύστερα απλώς στο κουδουνάκι.
Μια μακρά διαδικασία εκμάθησης, τέλος πάντων. Δεν υπήρχε τροφή, αλλά ο οργανισμός και η φυσιολογία του σκύλου αντιδρούσαν σαν να υπήρχε.

-Επομένως το ζήτημα είναι το εξής: αν αντικαταστήσουμε τον σκύλο με μια ήπειρο τι θα συμβεί; 
Αν οι διαδικασίες είναι αναλογικά πανομοιότυπες με τις διαδικασίες που τηρήθηκαν από τον Παβλώφ και την ομάδα του, τότε κι η Ευρώπη θα έχει σιελόρροια, ακόμη και χωρίς τροφή μπροστά της. Θα σιαλίζει  και μόνο στον ήχο που αναγγέλλει την άφιξη της τροφής.
Και φυσικά, μπορούμε πάντα να αντικαταστήσουμε το σάλιο με τον φόβο. Η Ευρώπη, όταν ακούει ορισμένες λέξεις που αναγγέλλουν συμφορές, αρχίζει αμέσως να τρέμει, να φοβάται, να τρομάζει, να χώνεται κάτω απ’ το τραπέζι της κουζίνας ή κάτω απ’ τα σεντόνια της μαμάς. Αυτά, εν περιλήψει.

-Βρισκόμαστε επομένως ενώπιον ενός πειράματος Παβλώφ σε μεγάλη κλίμακα;
Ακριβώς. Η συμφορά η ίδια δεν είναι αναγκαία, αρκεί η αναγγελία της. Έχει τα ίδια αποτελέσματα. Το σημαντικό δεν είναι το συμβάν αλλά τα αποτελέσματά του.
Καταλαβαίνω.
Για παράδειγμα, ο σεισμός. Ακόμη κι αν δεν γίνει σεισμός, αν εμείς ανοίξουμε  τα σπίτια στη μέση, αν σκάψουμε τρύπες στο δρόμο, κτλ τότε θα έχουμε τα ίδια αποτελέσματα. Επομένως, αν δούμε τα σπίτια ανοιγμένα στη μέση, τις στέγες πεσμένες, τρύπες στους δρόμους, μπορούμε να συμπεράνουμε: έγινε σεισμός. Ακόμη κι αν δεν είναι αλήθεια.
Εν ολίγοις, θα έλεγα: τα αποτελέσματα είναι η αλήθεια.

-Ο σκύλος έχει σιελόρροια. Η Ευρώπη τρομάζει και χώνεται κάτω απ’ το τραπέζι.
Ακριβώς.
Μπορούμε να ορίσουμε την περίοδο αυτή ως Τα Παβλώφ Χρόνια της Ευρώπης.
Πανέμορφο όνομα.
Ή, ακόμη καλύτερα, Η ΠΑΒΛΩΦ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ.
Ιδού το ζήτημα: αντί να βάλεις έναν μόνο σκύλο να σιαλίζει χωρίς τροφή μπροστά του, στον ήχο απλώς του κουδουνιού… κλασική εξάρτηση… βάζεις εκατομμύρια στον φόβο επίσης απλώς και μόνο στον ήχο του κουδουνιού.

-Ναι, αλλά μπορεί μια ήπειρος να συμπεριφέρεται σαν σκύλος;
Μπορεί.

του Gonzalo M. Tavares

*Ο Gonzalo M. Tavares είναι βραβευμένος Πορτογάλος συγγραφέας. Στα ελληνικά κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του Ιερουσαλήμ, από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση Αθηνάς Ψυλλιά. Θα επισκεφθεί την Αθήνα τον Ιούνιο του 2012.

__________________________________________________________

Shortlink: http://wp.me/p1eFQy-1hL