Πού βαδίζει η Ευρώπη; Στα Ηνωμένα Έθνη της Ευρώπης, ή σε απομονωμένα κράτη στο έλεος του εγωκεντρισμού. Άκουγα εχθές, πως στην περίπτωση της Ισπανίας η γραμμή έχει πλέον οριστεί. Οι ηγέτες της Ευρώπης καλούνται να πάρουν αποφάσεις. Μια από αυτές τις αποφάσεις είναι αν σε αυτή την νέα Ευρωπαϊκή Ένωση ανήκει η Ελλάδα. Μια άλλη μεγαλύτερη ερώτηση είναι αν σε αυτή την Ένωση, η οικονομική ενότητα, η οχύρωση απέναντι στις αγορές σημαίνει αυτόματα και ενότητα πολιτιστική. Και αν αυτή η Ένωση σημαίνει αυτόματα και αλληλεγγύη.

Ωστόσο ακόμη και αν επιτευχθεί η επιθυμητή Ένωση, ποιος θα είναι ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός; Μπορούμε να κάνουμε λόγο για μια ένωση πολιτισμών; Mια συνεργασία πολιτισμών; Διότι η Ευρώπη ανέκαθεν αναζητούσε να βρει εκείνα τα χαρακτηριστικά που την έδεναν σαν μια κοινότητα, εκείνα τα ιστορικά και πολιτιστικά γεγονότα που διέγραφαν την κοινή της μοίρα. Μήπως η οικονομική κρίση έχει αφήσει τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό σε μια δεύτερη μοίρα;

Η συζήτηση που εξελίσσεται σήμερα για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι καινούργια. Στις 28 Απριλίου του 1955 ο Αλμπέρ Καμύ συμμετείχε σε μια συζήτηση στον «Παρνασσό» με θέμα «Το μέλλον του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού».

Έτος 1955. Μια Ευρώπη ποδοπατημένη από δύο παγκόσμιους πόλεμους αναζητεί την ταυτότητα της. Μερικά από τα ερωτήματα σε αυτή τη συζήτηση είναι αν υπάρχει Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα, ή ακόμη και χωρίς τη Γαλλία. Ο Ευρωπαϊκός τρόπος σκέψης, βασισμένος στον λόγο του Βολταίρου που έλεγε «δεν σκέφτομαι όπως εσείς αλλά θα έδινα τη ζωή μου για να έχετε το δικαίωμα να εκφράζετε τη σκέψη σας», αμφισβητείται.

Στη συζήτηση συμμετείχαν και εξέχουσες προσωπικότητες της τότε ελληνικής διανόησης, όπως ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, ο Ευάγγελος Παπανούτσος, ο Γιώργος Θεοτοκάς κ.α. Στο πλαίσιο αυτού του διαλόγου διατυπώθηκαν πολλά ενδιαφέροντα ερωτήματα ωστόσο ξεχωρίζω μερικές τοποθετήσεις, κυρίως του Αλμπέρ Καμύ, οι οποίες αποτελούν σημεία αναφοράς και στην σημερινή συγκυρία, απαντούν καίρια ερωτήματα,  και εκφράζουν τον χαρακτήρα μιας συζήτησης άφθαρτης στον χρόνο, η οποία μπορεί να είναι τόσο δημιουργική όσο και καταστροφική.

«Σήμερα το πρόβλημα μας είναι καταρχήν η προσαρμογή της διάνοιάς μας στις νέες πραγματικότητες που ο κόσμος μας παρέχει. Οι ιδεολογίες με τις οποίες ζούμε είναι ιδεολογίες καθυστερημένες κατά 100 χρόνια. Για αυτό το λόγο δέχονται τόσο δύσκολα καινοτομίες. Δεν υπάρχει τίποτε πιο βέβαιο ως προς την αλήθεια του από μια εξοφλημένη ιδεολογία». Αλμπέρ Καμύ

«Στην πραγματικότητα η ισορροπία είναι μια προσπάθεια κι ένα θάρρος για κάθε στιγμή, για κάθε κοινωνία που θα έχει το θάρρος για κάθε στιγμή, η κοινωνία που έχει αυτό το θάρρος είναι η αληθινή κοινωνία του μέλλοντος. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, αρχίζει να εμφανίζεται από διάφορα σημεία του κόσμου και εδώ επίσης δεν είμαι εντελώς απαισιόδοξος. Η ελπίδα υπάρχει. Μας έρχεται από τον ελληνισμό που πρώτος την όρισε, που της έδωσε τις πιο συναρπαστικές απεικονίσεις διαμέσου των αιώνων. Μπορούμε σήμερα να ελπίζουμε ότι αυτή η σπορά θα μας βοηθήσει να βρούμε τη λύση των προβλημάτων». Αλμπέρ Καμύ

«Η Ευρώπη έχει ξεπεραστεί στο εξής: στο ότι είναι κατακερματισμένη σε καμιά εικοσαριά κράτη που λένε ότι είναι, που ισχυρίζονται ή θέλουν να είναι, κυρίαρχα, που ασκούν μια εγωκεντρική πολιτική και που η μορφή τους έχει ξεπεραστεί από τη σημερινή ιστορία, όπως άλλοτε η μορφή των Κρατών της Γερμανίας και της Ιταλίας είχε ξεπεραστεί από την ιστορία του 19ου αιώνα». Γ. Θεοτοκάς

Οι παραπάνω δηλώσεις ηχούν γνώριμες στα αυτιά μας. Τα γεγονότα τότε, όπως και τώρα, καταλήγουν σε ένα και μοναδικό συμπέρασμα όπως το εξέφρασε ο Καμύ για να κλείσει τη συζήτηση.

«Το αληθινό πρόβλημα είναι να μάθουμε αν θέλουμε να επιβιώσουμε ως πολιτισμός. Και αυτή η θέληση δεν είναι αναγκαστικά ορθολογική. Αν πω ότι θέλω να συνεχίσω να ζω, δεν είναι επειδή ξέρω απολύτως αυτό που είμαι, αλλά γιατί έχω ένα εξαιρετικά ζωηρό αίσθημα και εξαιρετικά οξύ του τι είμαι ως ύπαρξη και ότι επιθυμώ να συνεχίσω μέσα στην ύπαρξη της ζωής. Ε λοιπόν, αν οι νέοι σήμερα, στη Δύση, δεν έχουν αυτό το ένστικτο της ζωής, πρέπει να το βρουν. Και θα το βρουν νομίζω όχι με το να εμπιστευθούν σε άτομα που θα τους πουν μέσα σε μια λογική τάξη, αυτό που χρειάζεται να πιστεύουν και να κάνουν. Θα το βρουν έχοντας εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Θέλω να πω στην εμπειρία της ζωής και στον δικό τους στοχασμό».

Διαβάζοντας αυτά τα λόγια πραγματικά ελπίζω ότι σε τούτη την κρίσιμη ώρα για την Ελλάδα, αλλά και για την Ευρώπη, οι νεότεροι αυτού του τόπου, ο καθένας από εμάς, να προχωρήσει μπροστά με δικό του στοχασμό και όχι με βάση αυτά που μας λένε άτομα μέσα σε μια λογική τάξη, είτε αυτά τα άτομα ανήκουν στη Ν.Δ. ή στον ΣΥΡΙΖΑ ή στην πιο μακρινή μας Γερμανία. Γιατί όλοι όσοι στέκονται απέναντι μας αυτή τη στιγμή αυτό που προσπαθούν είναι να επισκιάσουν τη δική μας εμπειρία ζωής. Και μόνο εμείς γνωρίζουμε τι είναι καλύτερο για εμάς και ποιο μέλλον θέλουμε για τα παιδιά μας. Κανένας άλλος.

της Νίνας-Μαρίας Πασχαλίδου

*Τα αποσπάσματα της συζήτησης προέρχονται από το βιβλίο «Το μέλλον του Ευρωπαϊκού πολιτισμού: Mια συζήτηση στην Αθήνα, 1955». Εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

__________________________________________________________

Shortlink: http://wp.me/p1eFQy-1nf