Περίπου έξι μήνες τελικά διαρκεί η περίοδος χάριτος. Τόσος χρόνος απαιτήθηκε για να υπογραφεί τον Μάιο του 2010 από την κυβέρνηση Παπανδρέου η ένταξη της Ελλάδας στο σφαγείο του «μηχανισμού διάσωσης», τόσος χρόνος χρειάστηκε και στην Ισπανία για να έρθει η νέα κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι που εξελέγη το Νοέμβριο του 2011 (με το υψηλότερο ποσοστό που έχει κερδίσει ποτέ η ισπανική Δεξιά) αντιμέτωπη με τις μεγάλες αποφάσεις: Κατά πόσο δηλαδή θα οδηγήσει την Ισπανία να ζητήσει στήριξη από τον μηχανισμό διάσωσης, δεδομένου ότι το επιτόκιο δανεισμού του 10ετούς ομολόγου την Τετάρτη 30 Μαΐου ξεπέρασε τα ανεκτά επίπεδα, αγγίζοντας το 6,7%.

Επισήμως η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι απορρίπτει κάθε τέτοια σκέψη, αλλά κανείς δεν δίνει σημασία σε ανάλογες διαψεύσεις λόγω του ότι μέχρι στιγμής κάθε διάψευση ακολουθήθηκε από την αναίρεσή της στην πράξη. Τον Φεβρουάριο, για παράδειγμα, η κυβέρνηση είχε δηλώσει με κατηγορηματικό τρόπο ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να δοθεί κρατικό χρήμα στις τράπεζες για να ακολουθήσει η μεγαλύτερη επιχείρηση διάσωσης στην οικονομική ιστορία της χώρας, αξίας 19 δις. ευρώ, που αφορούσε την τράπεζα Bankia – BFA. Κι εδώ ακριβώς έγκειται το ένα από τα δύο προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ισπανία. Ειδικότερα, ένας βαθιά ζημιογόνος τραπεζικός τομέας που γιγαντώθηκε μεταξύ 2001 – 2007, την περίοδο του οικοδομικού οργασμού όταν 1 στις 3 νέες κατοικίες που ανεγείρονταν στην ΕΕ ήταν στην Ισπανία και τώρα αυτός ο κλάδος παρασύρεται στη δίνη της ύφεσης που δημιούργησε το σκάσιμο της φούσκας στην αγορά ακινήτων. Η οδός που έχει επιλεγεί αποτελείται από δύο λωρίδες. Κατ’ αρχήν τις συγχωνεύσεις μεταξύ των πολλών δεκάδων μικρών τραπεζών βάζοντας έτσι τέρμα στον πολυκατακερματισμό που ανέκαθεν χαρακτήριζε τον χρηματοπιστωτικό κλάδο της Ισπανίας. Στο πλαίσιο αυτής της επιλογής ανακοινώθηκε στις 29 Μαΐου η συγχώνευση τριών μικρών τραπεζών (Liberbank, Ibercaja και Caja3). Η δημιουργία «λίγων και καλών» τραπεζών (αφήνοντας τα εγκώμια στον ελεύθερο ανταγωνισμό για τα εγχειρίδια του νεφιλελευθερισμού) παρουσιάστηκε ως το εισιτήριο για να αντιμετωπίσουν οι ισπανικές τράπεζες τον αποκλεισμό τους από τις αγορές και την εξάρτησή τους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για την κάλυψη των χρηματοδοτικών τους αναγκών. Η δεύτερη λύση αφορούσε την στήριξη των τραπεζών από το κράτος με κάθε τρόπο. «Δεν πρόκειται να αφήσουμε καμμιά τράπεζα να χρεοκοπήσει… αν συμβεί αυτό θα χρεοκοπήσει η ίδια η χώρα», είχε δηλώσει ο ίδιος ο ισπανός πρωθυπουργός πρόσφατα όπως θύμιζαν στο σημείωμα της σύνταξης οι Financial Times την Τετάρτη 30 Μαΐου.

Εκβιάζουν οι τράπεζες

Και οι δύο όμως παραπάνω επιλογές δεν είναι μόνο κοινωνικά απαράδεκτες κι επιζήμιες για το σύνολο (αρκεί ν’ αναφερθεί πως τα χρήματα που θα πάρει η Bankia ισοδυναμούν δύο φορές με τις περικοπές στην παιδεία και την υγεία, ενώ το πρακτορείο Bloomberg εκτιμά πως συνολικά θα απαιτηθούν 120 δις. ευρώ) αλλά και αναποτελεσματικές. Είναι πολύ ενδεικτικό το γεγονός ότι η Bankia, την οποία τώρα θα διασώσει το δημόσιο, δημιουργήθηκε το 2010 από την συγχώνευση επτά μικρών τραπεζών. Το ζητούμενο επομένως των συγωνεύσεων δεν είναι η δημιουργία εύρωστων τραπεζών (και πως θα συνέβαινε εφ’ όσον συγχνωνεύονται προβληματικές επιχειρήσεις;) αλλά να οδηγηθούν σε ένα τέτοιο σημείο από άποψη μεγέθους οι τράπεζες ώστε να χαρακτηριστούν «too big to fail», δηλαδή «υπερβολικά μεγάλες για να χρεοκοπήσουν». Με άλλα λόγια ένας έμμεσος εκβιασμός προς την κυβέρνηση και τους φορολογούμενους, που πρωτοεφαρμόστηκε στις ΗΠΑ, μετά την κατάρρευση της τράπεζας Lehmann Brothers. Καθόλου τυχαίος δεν ήταν ενδεχομένως κι ο διορισμός στην θέση του υπουργού Οικονομικών στην Ισπανία του Γκουίντο Μαντέγκα, πρώην ανώτατου στελέχους της Lehman Brothers. Αντί να βρεθεί στο ειδώλειο του κατηγορουμένου τοποθετήθηκε στον υπουργικό θώκο για να διατάζει λιτότητα προς όφελος  των τραπεζών…

Κι αυτή ακριβώς η οικονομική πολιτική, η λιτότητα, είναι το δεύτερο και μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ισπανία. Η κατάσταση είναι ήδη δραματική.  Οι λιανικές πωλήσεις τον Απρίλιο μειώθηκαν σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα κατά 10%, όταν τον Μάρτιο πάλι σε ετήσια βάση μειώθηκαν κατά 4%, ενώ και τους 22 προηγούμενους μήνες είχε καταγραφεί μείωση! Την ίδια καθοδική πορεία ακολουθεί κάθε άλλο μέγεθος: από τις πωλήσεις ΙΧ αυτοκινήτων (2%) και τις προσλήψεις (17%) μέχρι το ΑΕΠ που τόσο το τελευταίο τρίμηνο του 2011 όσο και το πρώτο του τρέχοντος έτους μειώθηκε κατά 0,3%, ενώ μείωση, πολύ μάλιστα μεγαλύτερη -της τάξης του 0,8%, αναμένεται και για το δεύτερο τρίμηνο. Η επιτάχυνση της ύφεσης με την μεγαλύτερη μείωση του ΑΕΠ σηματοδοτεί μια νέα φάση στην κρίση που μαστίζει την Ισπανία και είναι το αποτέλεσμα των μαζικών περικοπών κοινωνικών δαπανών που επέβαλε η κυβέρνηση του Ραχόι, κατ’ εντολήν της ΕΕ που απαίτησε το δημοσιονομικό έλλειμμα να μειωθεί μέχρι το 2013 στο 3% από 8,5% που ήταν το 2011. «Αυτές οι κοινωνικές δαπάνες ήταν η μοναδική αιτία που προστάτευσε την οικονομία από το σπάσιμο της φούσκας των ακινήτων το 2008 προσφέροντας μια σύντομη, πρόσκαιρη ανάκαμψη που τερματίστηκε το τελευταίο τρίμηνο του προηγούμενου χρόνου» σχολίαζε η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal στις 30 Μαΐου.

Κλείνουν σχολεία!

Πολύ πιο έντονα απορριπτική θέση απέναντι στις περικοπές υιοθετεί το περιοδικό Time σε ένα συγκλονιστικό και μαζί υποδειγματικό ρεπορτάζ του για την ισπανική πόλη Χέρες, απ’ όπου προέρχεται και το ομώνυνο κρασί. «Οι ενδείξεις μεγαλώνουν ότι η λιτότητα δεν αποδίδει – και μπορεί απλώς να κάνει τα πράγματα χειρότερα» είναι το συμπέρασμά του. Καταλήγει δε σ’ αυτό παρουσιάζοντας την καθημερινή ζωή σε μια «πόλη – φάντασμα» όπου η ανεργία ξεπερνάει το 36%, τα σχολεία έχουν κλείσει λόγω έλλειψης χρημάτων για τον καθαρισμό τους, τα μέσα μαζικής μεταφοράς έχουν σηκώσει εδώ και καιρό χειρόφρενο λόγω έλλειψης χρημάτων για την συντήρησή τους και στις πιο πολλές οικογένειες ένα μέλος συντηρεί δύο, τρία και τέσσερα ακόμη άλλα μέλη. «Η Χέρες είναι στην πρώτη γραμμή της καταστροφής» αναφέρεται στο ρεπορτάζ. Μια καταστροφή που απειλεί όλους μας, καθώς αυτό είναι πιθανότατα το μέλλον όχι μόνο της Ισπανίας, όταν θα αρχίσουν να παραλύουν την οικονομία τα πιο πρόσφατα μέτρα του Μαριάνο Ραχόι (άνοδος συντελεστών ΦΠΑ, αύξηση διδάκτρων σε ΑΕΙ, μεγαλύτερη συμμετοχή των ασφαλισμένων στις επισκέψεις σε ιατρούς, κ.α.) αλλά και όλης της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.

Τα διακυβεύματα ωστόσο στην Ισπανία για την ευρωζώνη είναι πολύ μεγαλύτερα λόγω των μεγεθών της. Με ένα ΑΕΠ πέντε φορές περίπου μεγαλύτερο του ελληνικού, το δημόσιο χρέος της ακόμη κι αν αντιστοιχεί μόλις στο 68% του ΑΕΠ (είναι δηλαδή σε απολύτως ανεκτά επίπεδα) δεν παύει να είναι διπλάσιο του ελληνικού (735 δις. ευρώ). Ο κίνδυνος επομένως για την συνοχή της ευρωζώνης στην περίπτωση που κριθεί ότι αδυνατεί να δανειστεί από τις διεθνείς αγορές και χρειάζεται διάσωση είναι υπαρκτός και πολύ μεγαλύτερος απ’ αυτό της Ελλάδας. Παρόλα αυτά η σημαντική έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών στην ισπανική οικονομία (τράπεζες, κυβέρνηση και ιδιωτικό τομέα) ύψους 672 δις. ευρώ, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, είναι δύσκολο να επιτρέψει να αναπτυχθούν φυγόκεντρες τάσεις. Μόνο οι γερμανικές απαιτήσεις υπερβαίνουν τα 186 δις. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο ήμισυ του συνολικού κεφαλαίου των γερμανικών τραπεζών. Υπάρχουν πολλοί λόγοι επομένως ώστε η Γερμανία να επιβάλει την πεπατημένη: ο λογαριασμός στους πολίτες για χάρη ενός κλάδου που έχει αποδειχθεί μαύρη τρύπα της οικονομίας κι αιτία αλλεπάλληλων δεινών κι ενός νομίσματος που καθημερινά αποδεικνύεται μη βιώσιμο. Κι όσο για τις προφανείς λύσεις όπως η εθνικοποίηση των τραπεζών με πλήρη εγγύηση των καταθέσεων ή η στροφή στον εσωτερικό δανεισμό για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών ούτε καν συζητιούνται…

Λεωνίδας Βατικιώτης

__________________________________________________________

Shortlink: http://wp.me/p1eFQy-1s9