Θυμάται κανένας τα “Μαθήματα Δι’ Αλληλογραφίας“; Μάλλον όχι, και υπάρχει πολύ καλός λόγος για να μη τα θυμόμαστε: απέτυχαν οικτρά. Κάπου στα ’80s, λοιπόν, κυκλοφόρησε ευρέως η ιδέα -ξεκινώντας, όπως πάντα, από την Αμερική- πως οι καθηγητές θα μπορούσαν να μοιράζονται τα μαθήματά τους ηχογραφημένα σε κασέτες, με μαθητές που ζούσαν μακριά από την οποιαδήποτε σχολή — ή που, για οποιονδήποτε δικό τους λόγο -οικονομικό, προσωπικό- δεν ήθελαν να γραφτούν σε Πανεπιστήμια, σχολές και τάξεις.

Τα κυριότερα προβλήματα; Η απόσταση, γι’ αρχή. Όταν βρίσκεσαι μακριά από τον διδάσκοντα δεν μπορείς να κάνεις ερωτήσεις. Δεν μπορείς να έχεις μια σαφή αξιολόγηση του τι έμαθες και τι όχι. Δεν μπορείς να εκμεταλλευτείς μια από τις πιο πλούσιες πηγές μάθησης, αυτήν της κοινωνικοποίησης με άλλους μαθητές. Και, φυσικά, πέραν της απόστασης, υπήρχε και το πάντα μεγάλο πρόβλημα της κουραστικής, απρόσωπης ακρόασης των μαθημάτων σε κασέτα. Σίγουρα, το να μπορείς να πατήσεις Pause ήταν κάτι το θετικό. Αλλά χωρίς το κοινωνικό setting, και χωρίς την ενθάρρυνση του καθηγητή τα πάντα ήταν απλά “φλου“. Έτσι, οι μοναδικοί κερδισμένοι από την μόδα ήταν όσοι έκαναν καλές πωλήσεις (ναι, η Παιδεία είναι αγαθό προς πώληση) και όσοι -λίγοι- μαθητές πραγματικά “καιγόντουσαν” για τη γνώση που προσφερόταν μ’ αυτό τον τρόπο και ταυτόχρονα ήταν πραγματικά ανήμποροι να την αποκτήσουν με άλλα μέσα.Η μόδα όμως επιστρέφει, μέσω των online -διάβασε: διαδικτυακών– μαθημάτων. Και αυτή τη φορά ίσως να έχει πραγματικά κάτι να προσφέρει. Τουλάχιστον αυτό λέει τόσο η προσωπική μου εμπειρία (περισσότερα γι’ αυτό αργότερα) όσο και τα νέα στο net: εκατομμύρια και εκατομμύρια δολάρια ξοδεύονται σε πλατφόρμες διαδικτυακής μάθησης, υπάρχει σαφής ανταγωνισμός στον χώρο και οι πρώτοι μαθητές που βρήκαν εργασία μέσω των γνώσεων που απόκτησαν μ’ αυτό τον τρόπο βγήκαν ήδη στα νέα.

Δίψα για μάθηση

Δεν είμαι ψώνιο. Προσπαθώ να μην έχω μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μου — ορισμένες εμπειρίες που είχα, τις… φαινομενικά τυχαίες φορές που το Ζαϊκλόνι με έδεσε στην υπόγα του και με τάισε ψυχοτρόπες ουσίες με δυσνόητα αρκτικόλεξα μου δίδαξαν πως το σύμπαν είναι μεγάλο και εαυτός μου μικρός. Αλλά, hey, ένα θετικό που έχω ως χαρακτήρας είναι πως μονίμως ψάχνομαι για νέα, ενδιαφέροντα θέματα να μάθω. Είναι μέρος του ποιος είμαι, υποθέτω.

Πριν κάποιους μήνες απέκτησα ένα ακόμα νέο ενδιαφέρον: την προγραμματιστική γλώσσα Python. Γιατί με τράβηξε; Επειδή έδειχνε ένας καλός τρόπος για να γράψω επιτέλους κάτι καλύτερο από Bash scripts προκειμένου να ελέγξω πράγματα που χρειαζόμουν στον server μας, στην αρχή. Και γιατί η απλότητά της και η επεκτασιμότητά της μου άφηναν κάμποσο χώρο για πειραματισμό. Μετά τις πρώτες ημέρες, όμως, ήταν σαφές πως χρειαζόμουν κάτι καλύτερο από τυχαία tutorials και την -πάντα ξερή, πάντα ζόρικη, παρά το χιουμοριστικό attitude- μάθηση μέσω των ίδιων των εγχειριδίων της γλώσσας.

Έτσι άρχισα να εξερευνώ τις επιλογές μου. Και, πριν καλά καλά το καταλάβω, βρέθηκα να τσεκάρω ιστοσελίδες όπως τα φρέσκα Coursera και Udacity. Τελικά την Python όχι μόνο δεν την εξάντλησα, αλλά εν πολλοίς έμεινα στα πρώτα μου, πειραματικά βήματα, πάνω στα οποία σιγά σιγά χτίζω — ένα ακόμη μέρος του ποιος είμαι είναι η πολυσυλλεκτικότητά μου, που έρχεται χέρι χέρι με την -αρνητική- αναβλητικότητα. Αλλά ανακάλυψα κάτι ακόμη καλύτερο: την δωρεάν μάθηση, από μερικά απ’ τα καλύτερα Πανεπιστήμια του Αμερικής και του κόσμου.

CS101: η πρώτη μου προσωπική εμπειρία από το Coursera

Ξεκίνησα με το μάθημα CS101 στο Coursera που προσφέρονταν από το Πανεπιστήμιο του Stanford, παρέα με αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες (!) άλλους ενδιαφερόμενους. Το πρόγραμμα των λίγων εβδομάδων του, μου φαινόταν τρομερά ενδιαφέρον: Javascript, επεξεργασία εικόνας μέσα από “καθαρό” κώδικα και ταυτόχρονα εκμάθηση των βασικότερων ιδεών της επιστήμης των υπολογιστών. Ο καθηγητής Nick Parliante μας έκανε μια μεγάλη κι ενδιαφέρουσα βόλτα: από τον τρόπο που δουλεύουν οι σκληροί δίσκοι, ως το γιατί οι υπολογιστές είναι ταυτόχρονα τρομερά έξυπνοι και τρομερά χαζοί. Τα μηχανήματα του διαόλου, βλέπεις, μπορεί να είναι ικανά να τελέσουν αναρίθμητες πράξεις ανά δευτερόλεπτο, αλλά όλες τους -μία προς μία- είναι μόνο οδηγίες. Ένα συν ένα. Πέντε δια του δώδεκα. Τι είναι μεγαλύτερο, το ένα ή το δεκατέσσερις χιλιάδες εκατόν ενενήντα τρία; Ποτέ όμως “σήμερα αισθάνομαι πως είναι μια εξαιρετική ημέρα για να σκεφτώ ένα πρόβλημα που μ’ απασχολεί καιρό τώρα και τις πιθανές του λύσεις“.

Σ’ αντίθεση μ’ εμένα και τους συμμαθητές μου, που χάρη στον τρόπο που ήταν στημένη η τάξη είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε πάνω στο μάθημα, να αναπτύξουμε νέες ιδέες πάνω στα όσα μαθαίναμε -έγραψα λίγες γραμμές κώδικα που μετέτρεπαν μια εικόνα σε ασπρόμαυρη ή μείωναν τον χρωματικό κορεσμό ή έκαναν τοπικές χρωματικές αλλαγές- και να σκεφτούμε σοβαρά τι μπορούσαμε να δημιουργήσουμε με τις γνώσεις που αποκτήσαμε.

Με λίγα λόγια: η εμπειρία ήταν θετικότατη. Την τσίμπησα την “Βεβαίωση Παρακολούθησης“, με βαθμολογία 100 στα 100. Ασχέτως του ότι η βεβαίωση δεν έρχεται από το Stanford (το Coursera αυτό τον καιρό σκέφτεται ως επιχειρηματικό μοντέλο την πιθανότητα να πληρώνουν οι μαθητές για να λαμβάνουν “κανονικά” πτυχία από τα συνεργαζόμενα Πανεπιστήμια) αλλά από τον ίδιο τον καθηγητή, οι γνώσεις μου έμειναν και τις θεωρώ χρησιμότατες. Τώρα τελειώνω την δεύτερη τάξη μου εκεί, όπου επίσης αριστεύω και επίσης ενθουσιάζομαι. Και έχω ακόμη 12 στη λίστα μου, σε θέματα τόσο ποικίλα όσο η επιχειρηματικότητα (Grow to Greatness: Smart Growth for Private Businesses, Part I) και η hardcore επεξεργασία εικόνας (Computational Photography).

Consider me sold.

Μαθήματα στο net: μια νέα και ενδιαφέρουσα… βιομηχανία

Μια που είναι ημέρα εξομολογήσεων, ας το πω και αυτό: το ελληνικό δημόσιο σχολείο με άφηνε -και με αφήνει- αδιάφορο. Δεν είχα βλέψεις για Πανεπιστήμιο εξαρχής. Τα θρανία και οι τάξεις ήταν στενάχωρα, οι δάσκαλοι και καθηγητές σάπιοι μ@λ@κες με μίζερες συμπεριφορές και καμία διάθεση μετάδοσης γνώσης (ναι, υπήρχαν εξαιρέσεις, απλά ήταν λίγες), τα βιβλία διακοσμητικά και ο κύριος λόγος της παρουσίας μου στο σχολείο ήταν οι παρέες και η ικανοποίηση των γονέων μου — που, σταδιακά, καθώς έχανα όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον μου, παρατηρούσαν τις βαθμολογίες μου αλλά και τη προβληματική μου σχολική συμπεριφορά με φρίκη.

Δεν ήθελα να ‘μαι εκεί. Δεν μάθαινα, και σίγουρα δεν απολάμβανα την εμπειρία — αν εξαιρέσουμε την ζωγραφική θρανίου, το κυνηγητό με τις συμμαθήτριες, τα διαλείμματα με τις συζητήσεις πίσω από το Κυλικείο και το σπάσιμο των νευρών του Λυκειάρχη, βέβαια. Πώς, λοιπόν, έφτασα να λατρεύω τη γνώση που λαμβάνω από άλλες πηγές — συμπεριλαμβανομένου του Coursera; Απλό: η γνώση αυτή μ’ ενδιαφέρει. Και αισθάνομαι πολύ πιο ικανοποιημένος μαθαίνοντας ό,τι εγώ θέλω, όταν εγώ θέλω. Α, ναι — επίσης μαθαίνω πράγματα που βρίσκω όντως χρήσιμα στην εργασία μου.

Τα οποία είναι και η Αγία Τριάδα της επιτυχίας των online μαθημάτων, κατ’ εμέ. Και, ακόμη και αν δεν είναι, οι άνω του ενός εκατομμυρίου μαθητές μέσα σε λίγους μήνες (το Coursera ιδρύθηκε τον Απρίλιο που μας πέρασε) κάτι πρέπει να σημαίνουν για την μάθηση. Το λιγότερο που μπορούμε να πούμε είναι πως η διαδικτυακή μάθηση σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Πέραν του Coursera, υπάρχουν αρκετά άλλα startups που ξεκίνησαν μέσες-άκρες τον ίδιο καιρό με τον ίδιο στόχο: το Udacity φτιάχτηκε επίσης από καθηγητή του Stanford, όπως και το Coursera, και εστιάζει περισσότερο στις Επιστήμες των Υπολογιστών (προσφέρει, δε, και μια τάξη CS101 πάνω στην Python!).

Το Edx, μια συνεργασία των πιο “βαρέων βαρών” των αμερικάνικων Πανεπιστημίων Harvard και MIT προσφέρει επίσης δωρεάν διαδικτυακά μαθήματα. Και το Minerva Project φιλοδοξεί να καταλήξει η “ελίτ των online μαθημάτων“, με τσουχτερές τιμές για πρόσβαση στη γνώση. Και πολλές άλλες ιστοσελίδες, με καλύτερη την Udemy προσφέρουν τάξεις επί πληρωμής. Τι βλέψεις έχουν όλοι αυτοί και γιατί ξαφνικά τόσο ενδιαφέρον για το θέμα;

Ας ξεκινήσουμε από το γεγονός πως η εκπαίδευση φέρνει και προσφέρει πολλά χρήματα. Ξέχνα τα ελληνικά Πανεπιστήμια και τις προβληματικές τους συμπεριφορές, την εξάρτησή τους από το κράτος και τα πτυχία-κωλόχαρτα. Σε λίγο πιο ανεπτυγμένες χώρες η εκπαίδευση στοιχίζει πολλά (στην Αμερική ένας πλήρης χρόνος σε Πανεπιστήμιο ξεκινά από το ποσό των $22.000+) και αποδίδει εξίσου πολλά: πρακτική εξάσκηση, άπειρες ευκαιρίες για παράλληλη μάθηση και ένα χαρτί που πραγματικά δείχνει πως… ξέρεις κάτι. Είναι λογικό λοιπόν, όταν υπάρχει ένας τόσο μεγάλος οικονομικός κύκλος, τα μαθήματα μέσω διαδικτύου να αποτελούν ανταγωνιστικό τομέα.

Τα ίδια τα Πανεπιστήμια έχουν μεγάλα συμφέροντα, πέραν των οικονομικών: αν μπορείς να ελέγξεις το αν οι μαθητές σου έφεραν εις πέρας ένα μάθημα ηλεκτρονικώς, για παράδειγμα, τότε μειώνεις τα κόστη σου. Και αν ο μαθητής μπορεί να εκπαιδευτεί στις ώρες που ο ίδιος προτιμάει, τόσο το καλύτερο. Τέλος, ιστοσελίδες όπως το Coursera παρακολουθούν το πώς οι μαθητές… μαθαίνουν: πού κάνουν κλικ, πότε κάνουν κλικ, ποιες ερωτήσεις απαντώνται εύκολα, ποιες δύσκολα, πού κολλάνε οι μαθητές, πού αισθάνονται άνετοι, πόσο αλληλεπιδρούν και σε ποιους τομείς, πότε ζητάνε βοήθεια — με άλλα λόγια: παρακολουθούν τα πάντα και μπορούν μέσα από αυτή τη παρακολούθηση να βελτιώσουν τα προσφερόμενα μαθήματα.

Τα προβλήματα

Ως τώρα έχουμε δει μόνο τα θετικά μιας τέτοιας προσέγγισης. Αλλά τίποτα το καινούργιο δεν έρχεται χωρίς προβλήματα που πρέπει να κατακτηθούν, χωρίς περιθώρια βελτίωσης. Τα κυριότερα τρία, όπως φαίνονται ως τώρα, είναι τα εξής:

Η απόσταση. Όπως και στο αποτυχημένο παράδειγμα των μαθημάτων δι’ αλληλογραφίας, η απόσταση αφαιρεί τόσο σε κοινωνικοποίηση, όσο και σε διάθεση ολοκλήρωσης των μαθημάτων. Εμείς τα ανθρωπάκια τείνουμε να ζητάμε τη μόνιμη ενόχληση κάποιου “ανώτερου” προκειμένου να φέρουμε εις πέρας πράγματα. Και ως κοινωνικές μαϊμούδες πάντα ευχαριστιόμαστε με την παρέα σε ό,τι κι αν κάνουμε. Οι περισσότερες πλατφόρμες προσπαθούν να αντικαταστήσουν την εμπειρία του να είσαι όντως σε μια τάξη και να επικοινωνείς με τους καθηγητές και τους συμμαθητές σου με κοινωνικά εργαλεία όπως τα Fora (για παράδειγμα κάθε τάξη στο Coursera έχει περισσότερα του ενός Forum συζητήσεων, για ό,τι μπορείς να φανταστείς), τα γκρουπ μελετών (όπου πολλοί σπουδαστές από μια χώρα συναντιούνται και μιλάνε για ένα μάθημα ή ανταλλάσσουν ασκήσεις και ιδέες) και τις σελίδες/λογαριασμούς σε Facebook και Twitter.

Δουλεύει; Αν σκεφτείς πως ο μέσος χρόνος απάντησης σε προβλήματα στα Fora του Coursera είναι είκοσι δύο λεπτά, τότε ναι, δουλεύει. Και το επικοινωνιακό κατιτίς σου ικανοποιείται, και λύσεις σε προβλήματα μαθαίνεις, και νέες ιδέες αποκτάς. Αλλά αντικαθιστά την εμπειρία του να κάθεσαι face-to-face με κάποιον άνθρωπο; Όχι βέβαια, τίποτα δεν το κατάφερε αυτό στο net, ούτε καν το FUFME.

Η χρηματοδότηση. Τα Πανεπιστήμια, προς το παρόν, έχουν πολλούς λόγους να συμμετέχουν σε αντίστοιχες προσπάθειες και λίγους για να απέχουν. Κερδίζουν σε τεχνογνωσία (π.χ. βλέπουν τι δουλεύει και τι όχι), σε φήμη και σε πιθανά εργαλεία (ένα Πανεπιστήμιο μπορεί π.χ. να απαιτήσει από τους σπουδαστές του να ολοκληρώσουν κάποια online τάξη στον δικό τους χρόνο). Αλλά αργά ή γρήγορα θ’ αρχίσουν να βλέπουν παρόμοιες πλατφόρμες ως ανταγωνιστές — κι αυτό θα γίνει όταν θα μπουν τα λεφτά στη μέση. Αν, για παράδειγμα, κάποιος αποφασίσει να απέχει από την παιδεία, μην πληρώνοντας οποιοδήποτε σχολείο και ακολουθώντας μόνο διαδικτυακές τάξεις, τότε το μοντέλο των Πανεπιστημίων καταρρέει με τον ίδιο τρόπο που κατέρρευσε το αντίστοιχο μοντέλο των εφημερίδων-περιοδικών ή το αντίστοιχο των media γενικότερα: σοβαρά τώρα, ποιος αγοράζει ακόμα CD και DVD;

Το Coursera, λοιπόν, και οι αντίστοιχες προσπάθειες πρέπει να βρουν έναν υγιή τρόπο για να κόβουν την πίτα, για να γλιτώσουν -οι ίδιες και οι τωρινοί φίλοι, μελλοντικοί εχθροί- πολεμικές καταστάσεις που παρατηρούμε ήδη σε άλλους διαδικτυακούς τομείς: η μουσική βιομηχανία έχει κηρύξει έναν στενοκέφαλο πόλεμο στα torrent sites και την πειρατεία για παράδειγμα, αγνοώντας πως στην ουσία πολεμάει όχι κάποιους “κακούς τεχνο-πειρατές” αλλά τους ίδιους της τους πελάτες και το ίδιο της το μέλλον, αν θέλει να συνεχίσει να υπάρχει.

Προς το παρόν το Coursera δεν ανησυχεί. Οι ιδρυτές του, Andrew Ng και Daphne Koller, δήλωσαν σε συνέντευξη:

Πιθανές λύσεις; Η πληρωμή για την απόκτηση “επίσημων πτυχίων” από τα συνεργαζόμενα Πανεπιστήμια, για αρχή. Οι μαθητές που βρίσκονται εκεί όχι μόνο για τη γνώση, αλλά και για το πτυχίο, θα πληρώσουν — ειδικά αν γνωρίζουν εξαρχής την τιμή και τα οφέλη που θα επιφέρει το πτυχίο στην εργασία τους. Η εύρεση εργασίας σε μαθητές ή εργαζομένων για εταιρείες είναι μια άλλη πηγή εσόδων, τόσο για τις πλατφόρμες όσο και για τα Πανεπιστήμια — κάτι σαν Γραφείο Εύρεσης Εργασίας που μπορεί να ελέγξει στην πράξη τις γνώσεις σου. Και, τέλος, η αγοραπωλησία των δεδομένων των σπουδαστών: τι κλικάρουν; Τι δουλεύει; Τι δεν δουλεύει;

Η επιβεβαίωση της γνώσης. ΟΚ, πήρες το μάθημα και πήρες το πτυχίο. Γνωρίζεις όμως όντως το θέμα; Οι δυνατότητες “κλεψίματος” στο net είναι μεγάλες. Ποιος ασχολείται τώρα με σκονάκια αν υπάρχει δίπλα του η Wikipedia; Οι ιστοσελίδες προσπαθούν να το παλέψουν αναγκάζοντας τους online-φοιτητές να υπογράψουν δηλώσεις και η πιο μεγάλη ιδέα που έχουν ως τώρα είναι αυτή των “επιβεβαιωμένων εξετάσεων“, στέλνοντας τους σε “εξακριβωμένα κέντρα εξετάσεων” όπου παίρνουν τα τεστ in real life. Άλλες πιθανές ιδέες; Ένα σύστημα σαν και αυτό του Smarterer δεν θα ‘ταν άσχημο!

Το μεγαλύτερο όμως ατού, τουλάχιστον στην τωρινή κατάσταση, είναι η αλλαγή της κλίμακας της μάθησης: άνθρωποι από φτωχές χώρες ή άνθρωποι που δεν είχαν για τον οποιονδήποτε λόγο την ικανότητα να αποκτήσουν παιδεία υψηλού επιπέδου σε τομείς που τους ενδιαφέρουν (είτε λόγω προσωπικού ενδιαφέροντος, είτε λόγω επαγγελματικού) ξαφνικά την έχουν. Και αυτό είναι μια μεγάλη επανάσταση στα ως τώρα δεδομένα της Παιδείας. Προσωπικά δηλώνω κάτι παραπάνω από ικανοποιημένος. Εσένα, αλήθεια, ποια είναι η γνώμη σου;

Επισκέψου το Coursera

Περισσότερη συζήτηση πάνω στο θέμα: στα σχόλια.

Fridge

__________________________________________________________

Shortlink: http://wp.me/p1eFQy-1KW