Ήταν το πρότυπο του αυτοδημιούργητου Αμερικανού. Ο Αβραάμ Λίνκολν γεννήθηκε στο Κεντάκι των Ηνωμένων Πολιτειών, στις 12 Φεβρουαρίου 1809, από γονείς γεωργούς κουακέρος. Η μητέρα του πέθανε νωρίς κι ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε αφήνοντας να τον μεγαλώσει η μητριά του.

Σχολείο πήγε για έξι μήνες αλλά μελετούσε πολύ στο σπίτι του. Στα 1830, έφτασε στην Ορλεάνη ταξιδεύοντας πάνω σε μια σχεδία. Έγινε ιδιωτικός υπάλληλος και μετά κατατάχθηκε στο στρατό, μετέχοντας στον πόλεμο του Μαύρου Γερακιού, όπου διακρίθηκε φτάνοντας στον βαθμό του λοχαγού (1832). Μετά τον πόλεμο, ασχολήθηκε με το εμπόριο αλλά απέτυχε. Άρχισε να μελετά νομικά και το 1837 κατάφερε να διοριστεί δικηγόρος στο Σπρίνγκφιλντ.

Η ρητορική ικανότητά του τον έκανε διάσημο, με αποτέλεσμα, το 1844, να γίνει αρχηγός του κόμματος των Ουίγων και, το 1846, να εκλεγεί στο Κογκρέσο. Ήταν η εποχή που δυνάμωνε στις πολιτείες του Βορρά το κίνημα εναντίον της δουλείας. Όμως, στα 1854, οι γαιοκτήμονες πέρασαν νόμο, σύμφωνα με τον οποίο επιτρεπόταν το δουλεμπόριο. Την ίδια χρονιά, Αμερικανοί πολιτικοί που είχαν ταχθεί κατά της δουλείας, συναντήθηκαν στο Ρίπον του Ουισκόνσιν με σκοπό να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Στις 28 Φεβρουαρίου 1854, συμφώνησαν στην δημιουργία ενός νέου πολιτικού κόμματος. Αργότερα την ίδια χρονιά, ιδρύθηκε το Ρεπουμπλικανικό κόμμα που απορρόφησε τους Ουίγους της Αμερικής. Ανακοίνωσαν πως θα εργαστούν για την κατάργηση της δουλείας. Στην αρχή, μέσα από δικαστικούς αγώνες. Τρία χρόνια αργότερα (1857), το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε πως το Κογκρέσο είναι αναρμόδιο να ψηφίσει νόμο που να καταργεί τη δουλεία. Χρειαζόταν προεδρική εισήγηση και ψήφισή της. Ο Αβραάμ Λίνκολν έβαλε υποψηφιότητα για πρόεδρος. Νίκησε με σχετική πλειοψηφία (1860), κι ορκίστηκε 16^ος πρόεδρος των ΗΠΑ. Ο εμφύλιος φαινόταν αναπόφευκτος.

Στον παρθενικό λόγο του προς τον αμερικανικό λαό, ο πρόεδρος Λίνκολν διακήρυξε πως, για την ώρα, η δουλεία θα συνέχιζε να υπάρχει όπου ήταν νομοθετημένη αλλά θα απαγορευόταν να απλωθεί περισσότερο. Παρ’ όλ’ αυτά, οι νότιες πολιτείες αντέδρασαν κι ο εμφύλιος πόλεμος ξέσπασε τον Απρίλιο του 1861.

Τον Σεπτέμβριο του 1862, ο Λίνκολν, ως αρχηγός του στρατού, αποφάσισε την κατάργηση της δουλείας σε όσες πολιτείες δε θα κατέθεταν τα όπλα ως την 1η Ιανουαρίου του 1863. Καμιά δεν τα κατέθεσε.

Την 1^η Ιανουαρίου 1863 ο αδυσώπητος πόλεμος Βορείων και Νοτίων συμπλήρωνε είκοσι μήνες και το τέλος του δε φαινόταν ακόμα. Την ημέρα εκείνη, ο Αβραάμ Λίνκολν υπέγραψε το διάταγμα για τη χειραφέτηση των μαύρων.

Στις πολιτείες του Βορρά δεν μπορούσαν πια να υπάρχουν δούλοι. Κατά κύματα οι μαύροι δραπέτευαν από τον Νότο. Σε λίγους μήνες, μια στρατιά από 1.000.000 μαύρους κι άσπρους μαχητές πλαισίωσε τον στρατηγό Γκραντ των Βορείων. Ο στρατηγό Λι των Νοτίων υπέκυψε.

Ήταν σ’ ένα άσημο χωριουδάκι της πολιτείας της Βιρτζίνια, όταν υπογράφτηκε η παράδοση, στις 9 Απριλίου του 1865. Κάποια στρατιωτικά τμήματα των Νοτίων θα συνέχιζαν ακόμα τον μάταιο αγώνα. Οι πολλοί εξοντώθηκαν. Όσοι απέμειναν, κατέθεσαν τα όπλα στις 26 Μαΐου 1865. Το τέλος βρήκε τις ΗΠΑ να θρηνούν πάνω από 400.000 νεκρούς στα πεδία των μαχών. Η απαγόρευση της δουλείας μπήκε ως άρθρο και στην τροποποίηση του συντάγματος το 1865.

Έξι ημέρες μετά την υπογραφή της ειρήνευσης, στις 15 Απριλίου του 1865, ο πρόεδρος Λίνκολν έμπαινε σ’ ένα θέατρο, στην Ουάσινγκτον. Φανατικός οπαδός της δουλείας, ο ηθοποιός Τζον Μπουθ όρμησε πάνω του και τον πυροβόλησε. Ο πρόεδρος έπεσε νεκρός. Ο δολοφόνος ανέβηκε στη σκηνή και φώναξε λατινικά: «Έτσι πεθαίνει η τυραννία».

 Η γέννηση της δουλείας

Οι πρώτοι Ευρωπαίοι άποικοι που εγκαταστάθηκαν στη Βόρεια Αμερική, ήταν Ισπανοί. Απλώθηκαν στην Κεντρική και Νότια Αμερική κι επεκτάθηκαν ως τη Φλόριντα (1596). Σχεδόν αμέσως, Γάλλοι άποικοι εγκαταστάθηκαν στον Καναδά. Ολόκληρη η ενδιάμεση παραλία του Ατλαντικού αφέθηκε ελεύθερη στους Άγγλους. Από το 1602, ενώ στη μητρόπολη εξακολουθούσε να βασιλεύει η Ελισάβετ, έμποροι και τυχοδιώκτες διέσχιζαν τη γη όπου, στα 1606, γεννήθηκε το πρώτο λευκό παιδί: Η Βιρτζίνια Ντέαρ. Τον αμέσως επόμενο χρόνο (1607), στην περιοχή που ονομάστηκε Βιρτζίνια, 105 Άγγλοι τυχοδιώκτες με αρχηγό τον Τζον Σμιθ δημιούργησαν την πόλη Τζέιμστάουν. Κατέλαβαν τεράστιες εκτάσεις, ίδρυσαν νέα χωριά κι οργάνωσαν ένα πρωτότυπο νομοθετικό σώμα: Μόνο οι μεγαλοϊδιοκτήτες είχαν δικαίωμα να κυβερνούν, μόνο τα δικά τους παιδιά μπορούσαν να σπουδάζουν. Καλλιεργούσαν καπνό σε απέραντες φυτείες. Η ποικιλία τους γινόταν ανάρπαστη. Στις 21 Δεκεμβρίου 1620, έφτασαν και οι πρώτες 120 γυναίκες χωρίς παρελθόν στην πορνεία και τον τυχοδιωκτισμό. Στη Βιρτζίνια, δημιουργήθηκε το μοντέλο της πολιτείας του Νότου που το μιμήθηκαν αργότερα όλες οι νότιες αποικίες.

Το δουλεμπόριο των μαύρων αναπτύχθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με τη δημιουργία των ευρωπαϊκών αποικιών στις νέες χώρες, που οι εξερευνητές ανακάλυπταν. Οι  απέραντες φυτείες που δημιουργήθηκαν, χρειάζονταν πολλά και φτηνά χέρια, ώστε η εκμετάλλευση των προϊόντων να είναι εμπορικά συμφέρουσα. Έτσι κι αλλιώς, τα ταξίδια από τις μακρινές αποικίες ως τα ευρωπαϊκά κράτη και επικίνδυνα ήταν και πολυδάπανα. Οι δούλοι έλυσαν το πρόβλημα. Κι όταν οι ντόπιοι κατακτημένοι κάτοικοι έπαψαν να επαρκούν, ξεκίνησε η ατέλειωτη νύχτα του δουλεμπορίου των μαύρων.

Από τον 17^ο ως τα τέλη του 19^ου αιώνα, καραβιές μαύρων μεταφέρονταν από τις δυτικές ακτές της Αφρικής για να πουληθούν στους αποίκους της αμερικανικής ηπείρου. Για 400 χρόνια, Πορτογάλοι, Ισπανοί, Άγγλοι και Ολλανδοί δουλέμποροι διέσχιζαν νόμιμα τον Ατλαντικό.

Με τη συνθήκη της Ουτρέχτης (11 Απριλίου 1713), που σήμανε το τέλος του δεκαετούς πολέμου για την διαδοχή της Ισπανίας, η ευρισκόμενη στην πλευρά των νικητών Αγγλία αναδείχτηκε μεγάλη ναυτική δύναμη, σε βάρος της Ολλανδίας. Ανάμεσα στα οφέλη τους, οι Άγγλοι απέκτησαν το μονοπώλιο να προμηθεύουν με δούλους τις ισπανικές αποικίες.

Μέσα σε είκοσι χρόνια, από το 1680 ως το 1700, μεταφέρθηκαν στην Αμερική και πουλήθηκαν δούλοι 300.000 μαύροι της Αφρικής. Μόνο στη Τζαμάικα, από το 1700 ως το 1786 μεταφέρθηκαν 610.000. Στα εκατό χρόνια, από το 1680 ως το 1786, οι μαύροι της Αφρικής, που αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν δούλοι στην Αμερική, μετρήθηκαν σε 2.130.000. Χώρια, όσοι πέθαναν στ’ απάνθρωπα ταξίδια.

Όμως, τον 19ο αιώνα, τα μηνύματα της γαλλικής επανάστασης και, ταυτόχρονα, ο ερχομός της βιομηχανικής εποχής έκαναν να ξυπνήσει η συνείδηση των λαών. Η δουλεία καταργήθηκε στις τότε Ινδίες το 1833 και στις γαλλικές αποικίες το 1848. Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ο Λίνκολν υπέγραψε (πρωτοχρονιά 1863) το διάταγμα για τη χειραφέτηση των νέγρων. Ίσχυσε μόνο στον Βορρά. Με τη λήξη του πολέμου, η ισχύς του επεκτάθηκε ως το Νότο.  Ακολούθησε η κατάργηση της δουλείας στη Βραζιλία, το 1888.  Στη Σιέρα Λεόνε, μόλις το 1928. Στην Οθωμανική αυτοκρατορία, το δουλεμπόριο, ανεξάρτητα από το χρώμα του ανθρώπινου δέρματος, καταργήθηκε με νόμο το 1889.

Στην πράξη, η χειραφέτηση των μαύρων κερδήθηκε με πολλούς αγώνες. Στα τέλη του 19^ουαιώνα, το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών είχε εκδώσει μιαν ιστορική απόφαση: Οι πολιτείες είχαν δικαίωμα να διατηρούν σχολεία, νοσοκομεία κ.λπ. χωριστά για τους λευκούς και τους μαύρους, με την προϋπόθεση πως θα ήταν ισότιμα. Το «χωριστά αλλά ισότιμα» ενοχλούσε τους ρατσιστές αλλά, σιγά σιγά, αναγκάστηκαν να το δεχτούν.

Ως υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του προέδρου αδερφού του, ο Ρόμπερτ Κένεντι επέβαλε την κατάργηση του διαχωρισμού στα πανεπιστήμια και προσπάθησε να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης όλων των εγχρώμων. Ο ρατσισμός υπέστη τη μιαν ήττα μετά την άλλη. Στις 28 Ιανουαρίου 1963, ο μαύρος φοιτητής Χάρβεϊ Γκαντ μπήκε στο Κολέγιο Κλέμσον της Νότιας Καρολίνας, τελευταίας πολιτείας που τάχθηκε κατά του ρατσισμού.  Η πορεία ανακόπηκε με τη δολοφονία του προέδρου Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι (22 Νοεμβρίου 1963).

Η κοινωνική εξαθλίωση οδήγησε στις εξεγέρσεις των γκέτο. Στα 1964, ο ξεσηκωμός σε Χάρλεμ, Νιούαρκ, Σικάγο και Φιλαδέλφεια πνίγηκε στο αίμα. Στις ταραχές του Λος Άντζελες (1965), οι νεκροί έφτασαν τους 34. Στο Ντιτρόιτ, μετρήθηκαν πενήντα νεκροί (1967). Ξεσηκώθηκαν και οι λευκοί αντιρατσιστές με επίκεντρο το πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. Οι νουθεσίες του ειρηνιστή Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έπεφταν στο κενό. Ο ίδιος στάθηκε το πιο φωτεινό παράδειγμα εναντίον της αλήθειας των λόγων του: Στις 4 Απριλίου 1968, τον σκότωσαν στη Μέμφιδα. Δυο μήνες αργότερα, ο υποψήφιος για την προεδρία Ρόμπερτ Κένεντι έπεφτε νεκρός από δολοφονικές σφαίρες (Ιούνιος 1968) την ώρα που η υποψηφιότητά του κέρδιζε έδαφος.

Οι ταραχές που ξέσπασαν στο Λος Άντζελες (30 Απριλίου 1992), απλώθηκαν σε δέκα μεγάλες πόλεις και κόστισαν τη ζωή σε 44 ανθρώπους. Κι αυτές όπως και η γύμνια της Νέας Ορλεάνης, όπως αποκαλύφθηκε με το πέρασμα του τυφώνα Κατρίνα, τον Σεπτέμβριο του 2005, έδειξαν ότι παραμένει το πρόβλημα της κοινωνικής απελευθέρωσης των μαύρων και της απαγκίστρωσής τους από την οικονομική αθλιότητα.

Τελευταία χώρα, που κατάργησε τις φυλετικές διακρίσεις, είναι η Νοτιοαφρικανική Ένωση, με δημοψήφισμα, που έγινε στις 18 Μαρτίου 1992. Δυο χρόνια αργότερα, η χώρα απέκτησε και μαύρο πρόεδρο, τον Νέλσον Μαντέλα. Οι ΗΠΑ ακολούθησαν το 2008.

του Κάρολου Μπρούσαλη
________________________________________________________________
Shortlink: http://wp.me/p1eFQy-28I