Aρκετές φορές, όταν κάποιοι θέλουν να απαξιώσουν το ποδόσφαιρο το χαρακτηρίζουν «όπιο του λαού», αποδίδοντάς του ανάλογες ιδιότητες με αυτές που απέδωσε ο Μαρξ στη θρησκεία, όταν θέλησε να απαντήσει στον Προυντόν.

Η κοινωνιολογική αυτή άποψη που θεωρεί τα αθλητικά θεάματα -και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο- σαν μέσο, που έχει σκοπό να αποτρέψει τον κόσμο από την ενασχόλησή του με τα μεγάλα και σοβαρά προβλήματα της ζωής είναι πολύ διαδεδομένη και στις μέρες μας. Και υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα που την υποστηρίζουν.

Ο Εκο είχε γράψει ότι «η κοινωνία ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μιλάνε για τα σπορ, αρκεί να μη μιλάνε για κάτι άλλο». Πάνω στο ποδόσφαιρο και συγκεκριμένα γύρω από μία ομάδα, πόλεις ολόκληρες έχουν χτίσει έναν φαντασιακό στίβο διακρίσεων για να αναπληρώσουν τις δυσκολίες ή τις ανεπάρκειες της πραγματικότητας. Μπορώ να θυμηθώ δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις. Η πρώτη αφορά την ομάδα της Νάπολι που ο Ντιέγκο Μαραντόνα οδήγησε στο πρωτάθλημα Ιταλίας, επιτρέποντας στον φτωχό ιταλικό Νότο να ζει την ψευδαίσθηση της επικράτησης πάνω στον πλούσιο, βιομηχανικό Βορρά.

Η άλλη αφορά την ποδοσφαιρική ομάδα της Πάρμα που ήταν το καμάρι, η πασαρέλα που οδηγούσε στο κέντρο του κόσμου μία μικρή ιταλική πόλη 150 χιλιάδων κατοίκων. Η κατάρρευση της πολυεθνικής εταιρείας Parmalat, της οικογένειας Τάντζι που είχε στην κατοχή της και την ομάδα, μετέτρεψε τη λαμπρή ποδοσφαιρική ομάδα σε ένα θλιβερό αποτσίγαρο ψευδαισθήσεων.

Αν κάποιος γυρίσει ακόμη πιο πίσω στην ιστορία, θα διαπιστώσει ότι οι επιτυχίες της εθνικής Ιταλίας στα παγκόσμια Κύπελλα του 1934 και του 1938 παρουσιάστηκαν σαν απόδειξη της ανωτερότητας του φασισμού απέναντι στις δημοκρατίες. Τη δημοφιλία του ποδοσφαίρου εκμεταλλεύτηκαν -και συνεχίζουν να το κάνουν- πολλοί βιομήχανοι για να πετύχουν τη δημιουργία ενός φιλολαϊκού προφίλ, για να παρουσιάσουν κάποιες δικές τους αντιλήψεις για την οργάνωση της κοινωνίας -όπως έκαναν στη Γαλλία οι Πεζό με την ομάδα της Σοσό- ή ακόμη για να συνδέσουν τις επιτυχίες των ομάδων με την επιχειρηματική τους δραστηριότητα. Κάθε εποχή και κάθε περιοχή είχε τα δικά της πρότυπα.

Κάποτε ήταν πρότυπο η διασύνδεση της οικογένειας Ανιέλι με τη Γιουβέντους ή ακόμη παλιότερα του Ιταλού εφοπλιστή Ακίλε Λάουρο που διετέλεσε πρόεδρος της Νάπολι από το 1936 μέχρι το 1967. Τώρα τα πρότυπα είναι διαφορετικά αφού και η διαπλοκή οικονομίας και πολιτικής είναι βαθύτατη και επιτρέπει τη διττή χρησιμοποίηση του ποδοσφαίρου.

Το άλλο ποδόσφαιρο

Το ποδόσφαιρο, σήμερα, άλλες φορές χρησιμοποιείται σαν δόρυ και άλλες σαν ασπίδα, ανάλογα με τα συμφέροντα των ιδιοκτητών. Τα πολλά εκατομμύρια που κυκλοφορούν στην ποδοσφαιρική αγορά δινουν στους ιδιοκτήτες των ομάδων, τους χορηγούς, τους μάνατζερ και τους ποδοσφαιριστές την ευκαιρία για φορολογικά παιχνίδια, που δεν είναι και τόσο «καθαρά». Βέβαια, όσες φορές το ποδόσφαιρο παρουσιάζεται σαν αντικείμενο εκμετάλλευσης των ισχυρών άλλες τόσες δείχνει το άλλο του πρόσωπο.

Το 1958 το Εθνικό Αλγερινό Απελευθερωτικό Μέτωπο δημιούργησε μία ποδοσφαιρική ομάδα από διάσημους ποδοσφαιριστές που αγωνίζονταν στο γαλλικό πρωτάθλημα, η οποία περιόδευε τον κόσμο προαναγγέλλοντας την αλγερινή ανεξαρτησία. Λίγο μετά το Παγκόσμιο Κύπελλο της Αργεντινής το 1978, στα γήπεδα της χώρας γίνονταν μαζικές διαδηλώσεις με σύνθημα «Se va acabar se va acabar la dictatura military» (θα πέσει, θα πέσει η στρατιωτική δικτατορία), κάτι ανάλογο με αυτό που έκαναν οι ποδοσφαιριστές της Κορίνθιανς του Σόκρατες, όταν στις φανέλες τους έγραφαν τη λέξη «δημοκρατία» και στήριζαν τις πρώτες ελεύθερες εκλογές που απομάκρυναν το δικτατορικό καθεστώς.

Υπάρχουν δεκάδες ακόμη παραδείγματα που μπορεί να ανακαλέσει κάποιος, που κινούνται στην ίδια κατεύθυνση, από τον πανηγυρισμό του Φάουλερ με το σύνθημα στην μπλούζα του υπέρ των απεργών στο λιμάνι του Λίβερπουλ μέχρι τις σχέσεις της Ιντερ με τους Ζαπατίστας του υποδιοικητή Μάρκος και το ταξίδι της ΑΕΚ στο Βελιγράδι. Ισως να μη χρειάζεται να γραφτεί κάτι περισσότερο για να γίνει φανερό πως το ποδόσφαιρο είναι κάτι πολύ μεγάλο για να εγκλωβιστεί στην κατηγορία ότι αποτελεί το όπιο του λαού.

ΧΡΙΣΤΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ
________________________________________________________
Shortlink: http://wp.me/p1eFQy-2sH