Ειλικρινά, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί οι προτάσεις βιβλίων προς ανάγνωση περιλαμβάνουν βιβλία που εκδόθηκαν τον τελευταίο χρόνο.

Ο καθηγητής Γιάννης Βαρουφάκης (του οποίου τα κείμενα και τις παρεμβάσεις παρακολουθώ με πολλή προσοχή, γιατί και κατανοητός είναι και διαφωτιστικός) καταλαβαίνοντας την αδυναμία μας να παρακολουθήσουμε με κάποια μεγαλύτερη ευκολία τη δημόσια συζήτηση για την οικονομία, συγκέντρωσε και εξηγεί όλους τους ειδικούς οικονομικούς όρους σε ένα «Λεξιλόγιο της κρίσης«, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός και είναι κάτι πολύ περισσότερο και πιο ευχάριστο από ένα «λεξικό». Για την κλασική πια ρήση του υπεύθυνου της προεκλογικής εκστρατείας του Κλίντον το 1992, Τζέιμς Κάρβιλ, «it’s the economy, stupid», έχω γράψει αρκετές φορές. Μαρτυρά πολλά περισσότερα από όσα υποψιάζεται κάποιος και το γεγονός ότι μνημονεύεται σε σχέση με τον Κάρβιλ λειτουργεί ως τέλεια κάλυψη της μαρξιστικής της καταγωγής.

Ο φίλος και συνάδελφος του «Ριζοσπάστη» Νίκος Μπογιόπουλος στον τίτλο του βιβλίου του «Είναι ο Καπιταλισμός, ηλίθιε«, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη, κάνει τα αποκαλυπτήρια της καταγωγής της φράσης και την ίδια στιγμή αποκαλύπτει τον υπεύθυνο της κρίσης. Σε περίπτωση που θα είχαμε να κάνουμε με ένα αστυνομικό βιβλίο, αυτός ο τίτλος θα ήταν άστοχος, αφού θα αποκάλυπτε τον δολοφόνο. Ομως, στην καπιταλιστική οικονομία γνωρίζουμε τον δολοφόνο, αλλά εκείνα που μετράνε είναι οι αυτουργοί, η μέθοδος και η ουτοπία που μπορεί να τους καταργήσει. Αν έγραφα προτάσεις για ένα αγγλικό έντυπο, κάτω από αυτό το βιβλίο θα έβαζα απλά τη λέξη must. Λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να είμαι «αντικειμενικός» με τον Νικόλα, που ζηλεύω την απλότητα της γραφής του.

Αν η οικονομία σάς φαίνεται «βαριά» ή βαρετή, τελειώνω τις προτάσεις μου με ένα πολύ πολύ μικρό και εξαίρετο βιβλίο, που έχει έναν τίτλο ο οποίος θα μπορούσε να βρίσκεται στο δερματόδετο εξώφυλλο ενός ογκώδους συγγράμματος. «Το μανιφέστο των ανήσυχων οικονομολόγων» από τις εκδόσεις Πόλις με υπότιτλο «Κρίση και χρέη στην Ευρώπη. 10 μύθοι και 22 μέτρα για να βγούμε από το αδιέξοδο«. Εδώ ταιριάζει η ατάκα «δεν περιγράφω άλλο». Οι σχέσεις των αναγνωστών με τα βιβλία θυμίζουν πολλές φορές τις σχέσεις των ανθρώπων. Είτε επιστρέφουμε σε βιβλία που μας σημάδεψαν είτε έχουμε απωθημένα, όπως ας πούμε γυναίκες που δεν κατακτήσαμε ποτέ.

Κατά καιρούς επιστρέφω σε τρία από τα αγαπημένα μου βιβλία. Την «έρημο των Ταρτάρων» του Ντίνο Μπουτζάτι που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αστάρτη, που θα μπορούσε να είναι το μυθιστορηματικό ανάλογο του ποιήματος του Καβάφη «Περιμένοντας τους βαρβάρους«, τα «Εκατό χρόνια μοναξιάς» του Γκάμπριελ Γκαρσία Μάρκες, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη, κορυφαίο έργο του μαγικού ρεαλισμού και ένα από τα βιβλία που βρίσκονται στο προσωπικό μου top ten, και βέβαια «Το τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροδακιό. Ο Χατζής είναι πολυαγαπημένος γραφιάς και ένας κορυφαίος στυλίστας της ελληνικής γλώσσας. Με τα μυθιστορήματά του και τα θεωρητικά του κείμενα νιώθω τη σιγουριά που έχει το παιδί όταν έχει δίπλα τον γονιό του, σε ένα άγνωστο περιβάλλον.

Τα «απωθημένα» αναγνώσματα

Οι διηγήσεις ενός μπάρμπα ναυτικού, ο Τσίρκας και ο Καβάφης είχαν μεταβάλει την Αλεξάνδρεια, μέσα στο μυαλό μου, σε μία μυθική πόλη. Οταν τη γνώρισα, εκεί κοντά στα 25 μου, ο μύθος δεν γκρεμίστηκε. Το αντίθετο. Από τότε, όμως, χρονολογείτο η επιθυμία μου να διαβάσω το «Αλεξανδρινό κουαρτέτο» του Λόρενς Ντάρελ που έχει φόντο την Αλεξάνδρεια και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Η μεγάλη έκταση του μυθιστορήματος και ο χρόνος -που πάντα δεν έφτανε- είχαν μεταβάλλει το «κουαρτέτο» σε απωθημένο. Επιτέλους, φέτος το καλοκαίρι το ξεκίνησα και το τελείωσα. Και ψάχνω μια εβδομάδα άδεια απεγνωσμένα, για να ταξιδέψω πάλι εκεί. Αν πάλι τα μεγάλης έκτασης μυθιστορήματα σας τρομάζουν, επιλέξτε μια θαυμάσια συλλογή ιστοριών του Ιταλο Καλβίνο με τίτλο «Λίγο πριν πεις εμπρός«, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Είναι στιγμές που τελειώνοντας κάποια ιστορία, θα μείνετε άγαλμα. Γι’ αυτή τη συλλογή ιστοριών μού είχαν πει πολλά, αλλά άργησε να μεταφραστεί στα ελληνικά. Βέβαια, για μας τους άντρες δεν υπάρχει μεγαλύτερο απωθημένο από τις γυναίκες που ποτέ δεν τις καταλαβαίνουμε. Και μας το χτυπάνε: «Δεν με κατάλαβες ποτέ». Αν θέλετε να δείτε μια πλευρά των γυναικών που δύσκολα ανακαλύπτουμε, διαβάστε το μυθιστόρημα της Ευγενίας Φακίνου «Η μεγάλη πράσινη» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Και θα σας αρέσει η ιστορία και θα γίνετε κατά τι σοφότεροι.

Φυσικά, το ανάγνωσμα για τις γυναίκες είναι must. Αλλά είναι λογοτεχνία και όχι ξεπέτα τύπου Μπέλλας Τούμπα «η πληγωμένη αγάπη» 150 χιλάδες αντίτυπα. Ο Ντάνιελ Τσαβαρία είναι ένας Ουρουγουανός που μέχρι τα 50 του δεν είχε γράψει γραμμή. Και είχε μια ζωή που απλωνόταν από το μπάρκο στα 20 του στο Αμβούργο μέχρι τη συμμετοχή σε επαναστατικά κινήματα και τον ένοπλο αγώνα στη Λατινική Αμερική τη δεκαετία του ’60. Τώρα ζει στην Κούβα και διδάσκει Λατινικά κι Αρχαία Ελληνικά. Από τα βιβλία του, τα οποία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Οπερα, επιλέξτε εκείνο με τον τίτλο «Για τα μάτια σου«. Απολαυστικότατο.

Μικρά βιβλία, μεγαλά ταξίδια

Είναι αλήθεια ότι το μέγεθος ενός βιβλίου δεν είναι εκείνο που εγγυάται την αναγνωστική απόλαυση. Έχω δει συχνά, σε βιβλιοπωλεία, το ύφος απαξίας που έχουν ορισμένοι όταν κοιτούν μικρά βιβλία. Δεν τους εμπνέουν εμπιστοσύνη. Πιθανόν να σκέφτονται «είναι μικρό, θα τελειώσει γρήγορα» ή «πόσο μακριά να σε ταξιδέψει μια τόσο μικρή ιστορία;». Τέτοιου είδους στερεότυπα στη λογοτεχνία διαψεύδονται διαρκώς. Παραδείγματα; Αφθονα. Ας πούμε, το βιβλίο του Ρέι Μπράντμπερι «Φαρενάιτ 451» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις παρά πέντε. Η ιστορία εξελίσσεται στο μέλλον, σε μία κοινωνία όπου η κατοχή βιβλίων είναι έγκλημα και ένα ειδικό σώμα πυροθετών συλλαμβάνει τους ενόχους και καίει τα βιβλία. Άλλο παράδειγμα, το «ΛΙ» του Νίκου Καββαδία, του ποιητή της θάλασσας, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ. Ακόμη δεν έχω αποφασίσει αν εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα ποίημα που έγινε ιστορία ή μία ιστορία που διαβάζεται ως ποίημα. Όλες αυτές οι προτάσεις να θυμίσω πως είναι ζήτημα προσωπικού γούστου, το οποίο είναι πιθανό να μην ταιριάζει καθόλου με το δικό σας.