Άμα ζούσε ο Goebbels θα γουργούριζε ευτυχισμένος δίπλα στο γάτο του, πλήρης ικανοποίησης. Υπήρξαμε καλοί μαθητές του. Συντηρητικές δυνάμεις της κοινωνίας δηλαδή εγώ, ο γείτονάς μου (υπάλληλος σωφρονιστικού ιδρύματος), ο μανάβης, ο προποτζής, ο γιατρός κι ο πολιτευτής που ψήφισε η θεία μου. Ο καθηγητής του σχολείου μου μαζί με την κυρία διευθύντρια, τα media και κυρίως ο αγαπημένος μου παπα-Παύλος, πνευματικός μου από την ενορία των Αγίων Ασωμάτων. Αφομοιώσαμε τέλεια όσα μας δίδαξε η ζωή και το έργο του Ιωσήφ-Προδρόμου των διαφημιστών. Και τι πρόκληση το AIDS! σαν διαγωνισμός ταλέντων, o x-factor της γενιάς μας για να επιδείξουμε τα ταλέντα μας: υπεργολάβοι του φόβου, μπαρίστες για κοκτέιλ μισής αλήθειας-μισού ψέματος, χασοδίκηδες στα argumentum ad hominem, πρεζάκια της χαράς του ανήκειν σε μια πλειοψηφία. Ξέραμε κατευθείαν που βρίσκεται το οπλοστάσιο του μανιχαισμού και το εύλογο σχήμα: άσπρο-μαύρο, πηδάς-κολλάς, οροθετικός-αδελφή, κραιπάλη-τιμωρία.

Το μίσος όμως δεν προδίδει ποτέ την πηγή που το γεννά. Πάντα κτυπά αλλού. Ας πούμε ότι έχω κάτι να σας πουλήσω. Εκθειάζω τις αρετές του και βάζω κι έναν παίδαρο να σας το πει μπας και του μοιάσετε ή τον αποκτήσετε αγοράζοντας το προϊόν μου. Μμμ… Αν όμως θέλω να σας πουλήσω φόβο; Σκουραίνει το ζήτημα, θα σας χάσω με την αμεσότητα. Καταφεύγω στον τρανσβεστισμό: ντύνω την πραμάτεια μου με άλλο ένδυμα, τη στολίζω με μια αγαθή πρόθεση («στείλτε ένα sms να βοηθήσουμε όλοι τα παιδιά της Αφρικής, ας είναι αυτός ο τηλεμαραθώνιος το βάλσαμο που θ’ απαλύνει τον πόνο στις ψυχούλες αυτών των αγγέλων»), της φοράω το σοβαρό σακάκι του ειδήμονα («..ακόμα και οι γιατροί…οι τελευταίες επιστημονικές αποκαλύψεις…έγκυρη έρευνα του πανεπιστημίου του..») και τη χτενίζω με λίγη κοινή γνώμη («…θορυβημένη κι ανάστατη όλη η κοινότητα από …»).

Και είπεν ο κύριος Goebbels προς τους μαθητάς του: «Συστατικό μιας επιτυχημένης προπαγάνδας είναι να μπορείς να δώσεις την κεντρική ιδέα απλά και εύκολα και να την επαναλαμβάνεις όσο πιο συχνά μπορείς έτσι ώστε να φτάσεις όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους. Εάν πείσεις έστω και μικρή μερίδα τους, τότε αυτοί θα αναλάβουν να μεταλαμπαδεύσουν περαιτέρω τις ιδέες σου και τα “επιχειρήματά” σου».

Και ποια παρακαλώ η σχέση του HIV, της πολιτικής εκμετάλλευσης, της καταστολής, του φόβου και της παραπληροφόρησης; Για να δούμε κάποια παραδείγματα:

Το AIDS + οι ανήθικοι «ΆΛΛΟΙ»: Οι κυβερνήσεις Reagan και Thatcher την κρίσιμη δεκαετία του ‘80

Η δεκαετία του 1980 ήταν η εποχή της συντηρητικής επανάκαμψης, στις ΗΠΑ και στη Βρετανία αρχικά. Ο Zygmunt Bauman περιγράφει την εποχή αυτή στις Αμερική ως εξής: «Η άνοδος της θρησκευτικής Δεξιάς συμβαδίζει με το πρώτο κύμα του αντίκτυπου της παγκοσμιοποίησης στην αμερικανική κοινωνία. Πολλοί Αμερικανοί που έλκονται από τη Θρησκευτική Δεξιά είναι άνθρωποι οι οποίοι έχασαν τις καλοπληρωμένες, προστατευόμενες από συνδικάτα δουλειές τους, με υγειονομική περίθαλψη και συνταξιοδοτικά προγράμματα και δουλεύουν τώρα για ψίχουλα. Τώρα δουλεύουν και οι γυναίκες τους, κάποιες φορές μάλιστα αυτές κερδίζουν περισσότερα χρήματα από τους ίδιους. Ολόκληρη η αντίληψή τους για το νόημα της ζωής καταρρέει. Η αιτία είναι η παγκοσμιοποίηση. Όμως οι Ρεπουμπλικάνοι, με τον τρομακτικό προπαγανδιστικό μηχανισμό τους, είναι ικανοί να μετατρέπουν αυτή την αποξένωση, που έχει τις ρίζες της σε δομικές αλλαγές στην αμερικανική οικονομία, σε έναν πολιτισμικό πόλεμο, δηλαδή σε έναν πόλεμο εναντίον των ομοφυλόφιλων, των λεσβιών και των φεμινιστριών, καθώς και εναντίον των φιλελευθέρων που τους προστατεύουν».

Είναι η εποχή της εμφάνισης του AIDS. Ο R. Reagan θα εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ, υποστηριζόμενος από συντηρητικά κινήματα, που υιοθετούσαν μια βαθιά αντιδραστική πολιτική ατζέντα, όπως οι «Αναγεννημένοι Χριστιανοί» ή η «Ηθική Πλειοψηφία», και είχαν ως κύριο στόχο τους όλη εκείνη την κουλτούρα της ανοχής, της κατάφασης της αλλαγής και της προόδου, που ονομάζουμε κουλτούρα της δεκαετίας του ’60. Στα ΜΜΕ τηλεοπτικοί ιεροκήρυκες, όπως ο Jerry Falwell έλεγαν ότι «το AIDS είναι η οργή του Θεού για τους ομοφυλόφιλους», ενώ ο εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Pat Buchanan, υποστήριζε ότι το AIDS είναι «η εκδίκηση της φύσης για τους gay».

Αυτή η πουριτανική και μισαλλόδοξη πολιτική συνδυαζόταν με μια κουλτούρα του ατομισμού και με μια οικονομική πολιτική που είχε κύριο στόχο της την ελαχιστοποίηση των δημόσιων δαπανών και του κοινωνικού κράτους. Την ίδια εποχή, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η κυβέρνηση των συντηρητικών της M. Thatcher, εμπνεόταν από ανάλογες αρχές. Με το σύνθημα «δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα και οικογένειες» η κυβέρνηση Thatcher εξαπέλυσε μια ολομέτωπη επίθεση στο κοινωνικό κράτος και τους θεσμούς του, τα συνδικάτα, τις κάθε λογής συλλογικότητες.

Και στις δύο χώρες, τα ιδιωτικά κέντρα υγείας και νοσοκομεία αντέδρασαν αρχικά θετικά, καθώς οι συνήθως πλούσιοι νέοι άνδρες, που μπορούσαν να πληρώσουν για τη νοσηλεία τους, ήταν καλοδεχούμενοι. Όσο όμως τα κρούσματα αυξάνονταν και, κατά συνέπεια οι ασφαλιστικές εταιρείες έχαναν χρήματα, άρχιζαν να ακούγονται απόψεις για γενικό έλεγχο του πληθυσμού, ενώ η κυβέρνηση συνέχιζε να αγνοεί τις ανάγκες της ενημέρωσης και δίσταζε, λόγω πουριτανισμού, να μιλήσει για το AIDS, παρ’ όλο που τα μηνύματα από τις ΗΠΑ ήταν ανησυχητικά.

Μερικά παραδείγματα: Ο Sir A. Sherman, ιδρυτής τη δεκαετία του ’70 μαζί με τη Thatcher του Κέντρου για τις Πολιτικές Σπουδές (Centre for Policy Studies), ο άνθρωπος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού της προφίλ, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την ανάδειξή της στην πρωθυπουργία της Βρετανίας, σε άρθρο του στους Times έγραψε, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα της προηγούμενης γενιάς, ότι το AIDS είναι ένα πρόβλημα που αφορά «ανεπιθύμητες μειονότητες, κυρίως σοδομίτες (sic!) και χρήστες ναρκωτικών, μαζί με γυναίκες που εκουσίως συνδέονται με αυτόν τον σεξουαλικό υπόκοσμο». Ο Geoffrey Dickens, βουλευτής των Συντηρητικών, υποστήριξε σε τηλεοπτική του συνέντευξη ότι η ομοφυλοφιλία πρέπει να τεθεί εκτός νόμου ξανά. Στη συνέχεια, στο ίδιο πάντα πνεύμα, τη σκυτάλη πήραν τα tabloid της εποχής, που αναρωτιόνταν: «Γιατί η κυβέρνηση να δαπανά τα χρήματά μας, των φορολογουμένων, για κάτι που προκλήθηκε από μια προσωπική επιλογή;» Και ο δημοσιογράφος Christofer Monckton με άρθρο του το 1987 με τον τίτλο «AIDS: Μια βρετανική ματιά» υποστήριξε ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος να σταματήσουμε το AIDS. Η τακτική, μηνιαία εξέταση του συνόλου του πληθυσμού και η απομόνωση ισοβίως όλων των φορέων του ιού, κάτι που, όπως υπολογίστηκε τότε, θα σήμαινε την απομόνωση 1,5–3 εκατομμυρίων ανθρώπων στις ΗΠΑ και περίπου 30 χιλιάδων στη Βρετανία!

Δύο είναι τα κοινά χαρακτηριστικά της πολιτικής και των δύο χωρών τη δεκαετία του ’80. Η υποχρηματοδότηση στην έρευνα και την περίθαλψη σε συνδυασμό με το έλλειμμα στην ενημέρωση. Αυτή ήταν, άλλωστε, η δεκαετία του ’80, νεοσυντηρητική κοινωνικά και νεοφιλελεύθερη οικονομικά, σήμανε μια επιστροφή στις παραδοσιακές αξίες της οικογένειας στην προσωπική ζωή με μια παράλληλη εγκαινίαση της ασυδοσίας στις οικονομικές συναλλαγές και αποδόμηση του κοινωνικού κράτους. Το AIDS αξιοποιήθηκε κατάλληλα από τους συντηρητικούς πολιτικούς στο διμέτωπο αγώνα τους εναντίον της ανεκτικής αφενός και της αλληλέγγυας κοινωνίας αφετέρου. Οδήγησε έτσι σε έναν εκρηκτικό συνδυασμό άγνοιας και φόβου συνδυασμένα με την άρνηση και τη σιωπή (o Reagan μίλησε για πρώτη φορά για το AIDS το 1987), που σύντομα κατέληξε σε αυτό που αναγνωρίστηκε ως κρίση του AIDS, όταν έπαψε να αποτελεί πια πρόβλημα μιας στιγματισμένης μειονότητας.

Το AIDS + οι ανεπιθύμητοι «ξένοι»: Η αντιμεταναστευτική ρητορεία στην Ελλάδα και αλλού

«Το γεγονός ότι η νόσος συσχετίζεται με τους φτωχούς – οι οποίοι είναι, από τη σκοπιά των προνομιούχων, ξένοι προς αυτούς – ενισχύει το συσχετισμό της νόσου με τους ξένους: με έναν εξωτικό, συνήθως πρωτόγονο τρόπο. Έτσι, κατά το κλασικό σενάριο της πανούκλας, το AIDS πιστεύεται ότι ξεκίνησε από τη «μαύρη ήπειρο», ύστερα απλώθηκε στην Αϊτή, ύστερα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη κ.ο.κ. […] Και η ξενόφοβη προπαγάνδα έχει απεικονίσει πάντοτε τους μετανάστες ως φορείς νόσου». Αυτά έγραφε η Susan Sontag το 1991 στο κλασικό της βιβλίο «Το AIDS και οι μεταφορές του».

Και πραγματικά, υπήρξε από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα μια διελκυστίνδα ανάμεσα σε δύο αντίθετα μεταξύ τους αλλά εξίσου αβάσιμα στερεότυπα. Ποια είναι η κοιτίδα του AIDS; Η «άγρια» Αφρική ή η «διεφθαρμένη» Δύση; Ο πολιτικός αυταρχισμός, άλλωστε, επένδυε πάντοτε στο φόβο του εξωτερικού εχθρού που μας απειλεί, πολλές φορές με ύπουλο τρόπο. Ο Ζαν Μαρί Λεπέν, πρωτοπόρος της με- ταπολεμικής άκρας Δεξιάς όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και σε όλη την Ευρώπη, χρησιμοποίησε το AIDS για να υποδαυλίσει το φόβο για τους ξένους, απαιτώντας υποχρεωτικό έλεγχο σε εθνική κλίμακα και απομόνωση για κάθε φορέα του ιού.

Τρεις δεκαετίες μετά, η κατάσταση δε φαίνεται να έχει αλλάξει πολύ. Στην Ελλάδα τα ακροδεξιά blogs δεν κουράζονται να υπενθυμίζουν ότι η μετανάστευση, εκτός από υπεύθυνη για την αύξηση της εγκληματικότητας, είναι και επικίνδυνη για την εξάπλωση επιδημικών ασθενειών, και ειδικότερα του AIDS. Αντιγράφω ενδεικτικά από (αυθεντικά) ελληνικό blog:

«Όπως σημειώνει σε σχετική της ερώτηση προς τον υπουργό Υγείας κ. Ανδρέα Λοβέρδο, η βουλευτής του ΛΑΟΣ Ουρανία Παπαδάκη, σύμφωνα με στοιχεία και πάλι του ΚΕΕΛΠΝΟ, η αύξηση αυτή (των νέων κρουσμάτων AIDS) οφείλεται στην… δραστηριότητα των εξ Αφρικής εκδιδομένων γυναικών, οι οποίες έχουν πλημμυρίσει τα στενά και λεωφόρους του κέντρου των Αθηνών, υπό την… προστασία ομοεθνών τους “νταβατζήδων” οι οποίοι επί της ουσίας δρουν με “πάσο ελευθέρας” από την ελληνική πολιτεία.

Και έχουν προκαλέσει μυριάδες προβλήματα ειδικά στην περιοχή γύρω από τις οδούς 3ης Σεπτεμβρίου, Πατησίων και Αχαρνών, όπου κάνουν πιάτσα. Έχουμε στο παρελθόν αναφερθεί στα περιστατικά βίας που έχουν προκληθεί από την παρουσία τους. Πρόσφατα μάλιστα, η δολοφονία ενός νεαρού – 26χρονου Έλληνα κοντά στην πλατεία Βικτωρίας – αποδόθηκε από τους κατοίκους της περιοχής στους αφρικανούς μαφιόζους, οι οποίοι για άγνωστο ακόμη λόγο τον δολοφόνησαν.

Άλλοι εικάζουν ότι αυτό συνέβη λόγω καυγά του νεαρού με κάποιον από αυτούς, ενώ άλλοι το αποδίδουν σε καυγά με κάποιες από τις αφρικανές πόρνες της περιοχής. Όποια και αν είναι η αλήθεια, δεν είναι όπως φαίνεται μόνο τα μαχαίρια που σκοτώνουν. Το ίδιο κάνει και το σεξ με τις συγκεκριμένες πόρνες, οι οποίες φυσικά εκδίδονται δίχως να τηρείται κανένα είδος υγειονομικού ελέγχου τους.»

Η απέχθεια για τους επικίνδυνους ξένους συντροφιά με το φόβο για την επιδημική νόσο που αυτοί μεταφέρουν. Δεν κινδυνεύεις μόνο από τα μαχαίρια τους (που φαίνονται), είναι σα να λέει, αλλά και από τον πληρωμένο έρωτα που προσφέρουν – ένας κίνδυνος μη ορατός και, γι’ αυτό, ύπουλος και πιο επικίνδυνος. Και το «ρεπορτάζ» καταλήγει με κάποια στατιστικά για τον εξάπλωση της νόσου στις χώρες της Αφρικής. Ρατσιστικό και ξενόφοβο; Σίγουρα. Και επικίνδυνο όμως, επίσης, θα πρόσθετα. Αφού μεταθέτει την προφύλαξη, όχι στην υπεύθυνη σεξουαλική συμπεριφορά αλλά… στην αστυνομική προστασία και στις επιχειρήσεις-σκούπα κατά των μεταναστών.

Παραδόξως, σύμμαχο σε αυτήν την ξενοφοβική προπαγάνδα βρήκαν στο πρόσωπο του Υπουργού Υγείας, Ανδρέα Λοβέρδου, ο οποίος σε τηλεοπτική του συνέντευξη (στη ΝΕΤ) τον περασμένο Ιούλιο υποστήριξε ότι τα κρούσματα του AIDS έχουν αυξηθεί στην πρωτεύουσα τα τελευταία χρόνια λόγω της παρουσίας μεταναστών στο κέντρο και προέτρεψε τους Αθηναίους «να μην πηγαίνουν με τις γυναίκες αυτές, ώστε να μην μεταφέρουν τις ασθένειες στα σπίτια τους»! Μια συνέχεια των δηλώσεών του για την «υγειονομική βόμβα», που αποτελούσε για τον πληθυσμό της Αθήνας το κτήριο Υπατία με τους καταληψίες μετανάστες, ένα χρόνο πριν.

Το AIDS + οι «ιδιόμορφοι» της κουλτούρας: Το παράδειγμα του Michael Stripe των REM

Κάθε αντιδραστικό κίνημα χαρακτηρίζεται από μια βαθιά περιφρόνηση για την κουλτούρα και τον πολιτισμό. Πολύ περισσότερο όταν οι εκπρόσωποί τους, οι άνθρωποι του πολιτισμού, διεκδικούν λόγο στα δημόσια πράγματα. Ο Michael Stripe των REM, ένα από τα συγκροτήματα που από τη δεκαετία του ’80 μίλησαν και πήραν θέση για μια σειρά από σημαντικά πολιτικά ζητήματα, όπως η κατάργηση της θανατικής ποινής, ο περιορισμός στις άδειες οπλοφορίας σε ιδιώτες και η προστασία του περιβάλλοντος, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το 1992 κυκλοφόρησαν φήμες ότι ήταν οροθετικός. Ο ίδιος το απέδωσε στο γεγονός ότι την περίοδο εκείνη φορούσε ένα καπέλο που έγραφε: «White House stop AIDS» και ήταν πολύ αδύνατος. Και σε συνέντευξή του για τις φήμες αυτές κατέληξε: «Νομίζω ότι η υστερία με το AIDS μπορεί να επεκταθεί σε οποιονδήποτε αποτελεί με κάποιον τρόπο δημόσιο πρόσωπο, πολύ περισσότερο αν είναι οικείος με μια queer κουλτούρα, ακόμη κι αν αυτό είναι ένα καπέλο».

Το AIDS + οι επικίνδυνες τάξεις: Οι τερατώδεις φήμες για τις διαδηλώσεις στη Γένοβα

Γένοβα 2001: τα μέσα ενημέρωσης σε ένα τρομοκρατικό κρεσέντο, παρουσίαζαν τους διαδηλωτές εναντίον της παγκοσμιοποίησης ως ένα αδίστακτο πλήθος, ικανό για όλα, και ανέφεραν πληροφορίες, σύμφωνα με τις οποίες προετοίμαζαν σακούλες με μολυσμένο από τον ιό του AIDS αίμα, για να τις χρησιμοποιήσουν κατά των αστυνομικών δυνάμεων. Αστείο; Ναι, αν δεν είχε μια αληθινά τραγική κατάληξη. Οι κινητοποιήσεις πνίγηκαν σε ένα όργιο καταστολής, με πιο γνωστή συνέπεια τη δολοφονία του νεαρού διαδηλωτή Carlo Giuliani.

ΑΛΗΘΕΙΑ: Λίγη είναι αρκετή

Ο κοινωνικός στιγματισμός έχει πολλαπλές χρήσεις. Αν τον αντιμετωπίζουμε μονάχα ως ένα πολιτισμικό συμβάν, τον αντιμετωπίζουμε κοντόθωρα. Κάποιες φορές μπορεί να γίνει ένα σημαντικό πολιτικό εργαλείο, καλολαδωμένο από απαστράπτουσες γενικότητες: «ο θεός, το καλό, το έθνος, τα παιδιά μας». Η άνοδος του ναζισμού μας το δίδαξε αυτό με τον πλέον απεχθή τρόπο. Ο απλός άνθρωπος μπορεί να γίνει συνεργός σε αληθινά εγκλήματα στην προσπάθειά του και μόνο να μοιάσει με τον ανύπαρκτο «μέσο». Μηχανισμοί ταύτισης και συνοχής: ‘’θέλω να ανήκω’’, ‘’έτσι κάνουν όλες (Bandwagon), δεν θέλω να αντιπαρατεθώ, τα λογικά επιχειρήματα απαιτούν από μένα κριτική σκέψη’’. Η Χάνα Άρεντ χαρακτήρισε αυτήν τη στάση ως «κοινοτοπία του κακού». Αναγνώστη alert! Το κάνουμε κι εμείς! Μεροληπτούμε πάντα υπέρ του μαύρου πρόβατου.

Το άρθρο γράφτηκε από τον Πούλο Ψαλιδάκο για το τελευταίο Positive. Σχετικά με το θέμα προτείνω να διαβάσετε και το “HIV-AIDS: Από την Θάτσερ στον Λοβέρδο” της Μαρινίκης Αλεβιζοπούλου από το πρώτο τεύχος του περιοδικού Unfollow.

SILENTCROSSING’S BLOG